Cmentarne opowieści-symbole nagrobne

Cz. II Cmentarz żydowski - symbole nagrobne

Każdy kto zwiedzał kirkuty zauważył, że poszczególne cmentarze bardzo się od siebie różnią.
Są cmentarze, na których znajdziemy surowe i proste nagrobki ze skromnym napisem, całkowicie pozbawione ozdób. Nawet czcionka i napisy wyglądają jakby zrobione metodą "kopiuj-wklej".

1.

Skromne płyty na cmentarzu w Cedyni

Na niektórych  nekropoliach macewy są różnej budowy, wielkości i tak bogato zdobione, że każdy nagrobek stanowi arcydzieło sztuki rzeźbiarskiej. Zdarzają się nawet macewy pokryte polichromią, jako przykład podaję polichromie na cmentarzu żydowskim w Pabianicach. 

Symbole na macewach mogą być ujęte w skomplikowane przedstawienia i wtedy trudno zinterpretować ich znaczenie, mogą też występować jako pojedynczy symbol. Na cmentarzach żydowskich w całej Polsce można spotkać motywy odnoszące się do tematu śmierci i kruchości życia, przemijania, żałoby spotykamy więc złamane lub zgaszone świece, złamane drzewa,martwe ptaki, rozbite okręty a nawet klepsydry
Nie wszystko jest jednak dozwolone nie wolno przedstawiać postaci ludzkich a wynika to z Biblii "Nie czyń sobie podobizny rzeźbionej czegokolwiek". Zdarzają się oczywiście wyjątki, zwłaszcza na grobach postępowych (twarz rabina i postaci kobiet znajdziesz na cmentarzu w Pradze Czeskiej). Jednym z największych odstępstw od tradycji jest scena z umierającą położnicą, otoczoną różnymi osobami, na podwójnym nagrobku Samuela i Racheli Teixeira.
 
2/3.  Rachela/Samuel  Teixeira (findagrave.com)

W artykule zawieram promil tego co można zobaczyć na cmentarzach w Polsce, jeszcze dużo ciekawostek przede mną do zobaczenia a po drugie "co za dużo to niezdrowo".

W wielu motywach wykorzystuje się za to ludzkie dłonie np. w geście błogosławieństwa czy też trzymające np. świecę, skarbonkę, dzban z wodą. 

4.
Dłonie na zdjęciu mają charakterystyczne ułożenie- stykają się kciukami i palcami wskazującymi a pozostałe palce są odchylone - to właśnie gest błogosławieństwa.

Legnica

5.
Dzban i misa – symbol ten oznacza, że w grobie spoczywa lewita  czyli potomek rodu Lewiego, którzy w świątyni pomagali kapłanom przy składaniu ofiar. Do ich obowiązku należało rytualne obmycie dłoni przed błogosławieństwem. 
Jest to jeden z dwóch jednoznacznych symboli umieszczanych na nagrobkach:
-dzban- groby lewitów (potomków rodu Lewiego)
-dłonie- groby kohenów (potomków arcykapłana Aarona)

Legnica

5a.

Piotrków Trybunalski

 
6. 
Motywy roślinne są bardzo często stosowane na nagrobkach. Często roślina przedstawiona jest jako złamany kwiat, drzewo lub gałąź - symbol złamanego życia.
Na zdjęciu widać złamaną palmę, rzadki motyw dekoracyjny.

Legnica

 6a.

Łódź

6b. Wieniec z bluszczu, ma znaczenie symboliczne czy to tylko ornament?

6c. Złamana gałązka róży

Legnica

 6d. Motyw drzewa bez liści

6e. Złamane drzewo lipy.

Łódź

7.
Innym często powtarzającym się motywem na nagrobkach żydowskich jest korona, często bywa  trzymana o przez lwy, jelenie lub gryfy. Wytłumaczenie tego symbolu jest różnorakie. Korona jest znakiem Tory a Torę w synagodze zdobi korona. Można  więc rozumieć, że nagrobek z koroną należy do zmarłego uczonego w  księgach lub osoba zmarła była głową rodu.

8.
 Klepsydra, uniwersalny symbol jednoznacznie kojarzący się ze śmiercią. Dodatkowe elementy stanowią skrzydła, liście

9. 
Charakterystyczne dla nagrobków kobiet są świece, pochodnie, świeczniki  ponieważ to kobieta zapala w domu żydowskim świece szabatowe. Świece te są najczęściej zgasłe lub złamane - jako symbol śmierci i żałoby. Występują również siedmioramienne świeczniki - symbol judaizmu i świątyni jerozolimskiej. 

Legnica

9a.

Jawor

 9b.

9c.

Łódź

9d.

Miejsce (tak brzmi nazwa miejscowości)

10.
Na nagrobkach umieszcza się także uniwersalne symbole judaizmu, do których należą wspomniana już wcześniej menora  oraz gwiazda Dawida

11. Na tym nagrobku z Brzegu widać bramę/symboliczną świątynię?

Brzeg

12. Tzw "oko opatrzności", nie jest to symbol czysto żydowski a został zaczerpnięty z religii protestanckiej. Dość rzadki symbol. Niektórzy doszukują się tu odniesień do masonerii, ale nie popadajmy w paranoję!

Jawor

12a.

Kamienna Góra

13.
Księgi, księgozbiory. Zdobiły groby mężczyzn. Symbol uczynność, mądrości, pobożności, spełnienia religijnego nakazu studiowania Tory. Motyw częsty na grobach Rabinów i uczonych w Piśmie.

Łódź

13a.

Łódź

13b.

Piotrków Trybunalski

 
14.
 Motyw zwierząt.  Trzoda     owiec,    to   motyw    bardzo    rozpowszechniony,  choć nie  we  wszystkich  okolicach. 

14a.

Piotrków Trybunalski

14b.

Ptak, popularny symbol na grobach kobiet.  Inne znaczenie: ptak jako alegoria duszy, a dusze sprawiedliwych w postaci ptaków siedzą na tronie Pana. Symbol zacności i sprawiedliwości.

Łódź

14c.

Miejsce (tak brzmi nazwa miejscowości)

14d. Lew

Piotrków Trybunalski

14e.

Piotrków Trybunalski

Wypatrywanie symboli na macewach to kolejny powód aby nagrobki analizować a nie tylko przebiec przez cmentarz.