Tomaszowskie nekropolie

      Wizytę w Tomaszowie kończę wycieczką na cmentarz położony przy ulicy Smutnej. Przy jednym z wejść znajduje się tablica z planem, bardzo ułatwia rozeznanie się w  kwaterach różnych wyznań. Ciekawostką jest, że znajdujący się obok cmentarz żydowski nie został uwzględniony na planie.

   

Na początek cmentarz wojenny, który zaskakuje mnogością tablic pamiątkowych, krzyży, obelisków, kamieni a przy tym jest podzielony jakby na 4 części:

- Kwatera żołnierzy i cywili poległych we wrześniu 1939 r., w których pochowanych jest 54 żołnierzy i 18 cywili ekshumowanych z cmentarza wojskowego przy jednostce wojskowej 1531.  

- Dwie kwatery wojenne ofiar terroru okupanta niemieckiego z lat 1939-1944   6 mogił zbiorowych, w których pochowanych jest 77 osób w tym 21 o nieustalonej tożsamości oraz  6 mogił zbiorowych, w których pochowane są szczątki 80 osób w tym 12 o nieustalonej tożsamości. Szczątki zostały ekshumowane z cmentarza katolickiego przy ul. Smutnej i żydowskiego przy ul. Roweckiego. Tablica upamiętniająca zawiera napis: Ziemia Cmentarza wyznania Mojżeszowego zbroczona krwią Polaków ofiar terroru hitlerowskiego z lat 1939-1944".  

- Dwie kwatery wojenne żołnierzy 14 Sudeckiej Brygady Artylerii Przeciw Pancernej poległych w 1945 r.  6 mogił zbiorowych, w których pochowanych jest 26 żołnierzy ekshumowanych z Parku Rodego w Tomaszowie Mazowieckim oraz  6 mogił zbiorowych, w których pochowanych jest 22 żołnierzy ekshumowanych z Parku Rodego w Tomaszowie Mazowieckim. U wezgłowia mogiły nr 1 znajduje się tablica upamiętniająca szlak bojowy 14 Sudeckiej Brygady Artylerii Przeciw Pancernej. 

- Kwatera żołnierzy poległych podczas I wojny światowej  Kwatera zbiorowa żołnierzy legionistów poległych w 1914r. podczas I Wojny Światowej. Na kwaterze spoczywa 19 nieznanych żołnierzy legionistów. Obiekt znajduje się w południowo- wschodniej częsci cmentarza wojennego. Kwaterę tworzą trzy podłużne mogiły porośnięte trawą na których ustawione są granitowe krzyże. Na krzyżach widnieje napis "nieznany legionista". 

Wejście na teren dawnego cmentarza żydowskiego, oczywiście zamknięte na głucho. Jest możliwe wejście od strony cmentarza katolickiego przy budynku kaplicy, jest tam rozwalony fragment muru. Ale, teren jest potwornie zalesiony, zarośnięty krzakami i zaśmiecony, nie zdecydowałam się na walkę z przyrodą. 

Za to na terenie cmentarza prawosławnego gdzie pochowani są radzieccy żołnierze, znajdziemy nagrobek z islamskim półksiężycem.

Kwatera ulokowana jest na planie prostokąta, w środku znajduje się pomnik z czerwoną gwiazdą Armii Czerwonej, natomiast po bokach nagrobki z napisami w języku rosyjskim. Na kwaterze umieszczonych jest 49 mogił z 222 pochowanymi żołnierzami armii radzieckiej (w tym pojedyncze i zbiorowe). Na nagrobkach widnieje 90 nazwisk zidentyfikowanych żołnierzy, 132 pozostaje bez ustalonej tożsamości.

 

Na cmentarzu ewangelicko-augsburskim oraz katolickim znajdziemy kilka starych nagrobków i pięknie zdobionych krzyży. Przy grobach ludzi ważnych dla miejscowej społeczności umieszczono tabliczki z krótkim tekstem przybliżającym daną postać. Wielokrotnie zatrzymamy się przy grobach ludzi z charakterystycznym trójkątem i literą P, spoczywająca tu osoba zginęła w Oświęcimiu. Specjalnymi tabliczkami oznaczono tzw. Żołnierzy Wyklętych.